Çalışan kadınlara yönelik devlet destekleri, kadınların iş hayatına katılımını artırmak, iş-yaşam dengesini güçlendirmek ve ekonomik bağımsızlıklarını desteklemek amacıyla Türkiye’de son yıllarda önemli ölçüde çeşitlenmiş ve gelişmiştir. Bu destekler, hem bireysel olarak çalışan kadınların hem de kadın girişimcilerin ve işverenlerin yararlanabileceği farklı programlar ve teşvikler şeklinde uygulanmaktadır. Devlet, kadınların işgücüne katılımını artırmak, kayıt dışı istihdamla mücadele etmek ve kadınların iş hayatında karşılaştığı engelleri azaltmak için çeşitli projeler ve mali destekler sunmaktadır. Bu makalede, çalışan kadınlara sunulan devlet desteklerinin türleri, başvuru koşulları ve uygulama süreçleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Kadın İstihdamını Artırmaya Yönelik Projeler ve Hibeler
Türkiye’de kadınların iş hayatına katılımını artırmak amacıyla, devlet ve uluslararası kuruluşlar tarafından çeşitli istihdam projeleri ve hibe destekleri uygulanmaktadır. Bunların başında, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen “Kayıtlı Kadın İstihdamının Desteklenmesi Projesi (Women-Up)” gelmektedir. Bu proje kapsamında, belirlenen illerde faaliyet gösteren kadın girişimciler, işletmelerinde istihdam edecekleri kadın çalışanlar için net asgari ücret tutarına kadar hibe desteği alabilmektedir. Proje, kadın işverenleri haksız rekabete karşı korumayı ve kayıtlı kadın istihdamını artırmayı hedeflemektedir.
Women-Up projesinden faydalanmak için, kadın işverenlerin işletmelerinde en fazla 9 çalışanı olması ve yeni istihdam edecekleri kadın çalışanlar için başvuru yapmaları gerekmektedir. Proje, İstanbul, Ankara, Aydın ve Samsun gibi illerde uygulanmaktadır ve her bir kadın çalışan için bir defaya mahsus olmak üzere 22 bin 104 TL’ye kadar destek sağlanmaktadır. Proje kapsamında, işe alınan kadın çalışanın SGK’ya kayıtlı olması ve işverenin projeye başvuru yapmadan önce işe giriş bildirgesini vermesi gerekmektedir. Projenin amacı, kadınların kayıtlı istihdamını artırmak ve kadın girişimcilerin işletmelerini büyütmesine katkı sağlamaktır.
Proje, evden çalışan kadınlar için de geçerlidir ve başvuruya engel bir durum oluşturmamaktadır. Ancak, proje sürecinde işçinin çalıştığını ve işverenin yükümlülüklerini yerine getirdiğini ispatlamak için belirli dönemlerde izleme ziyaretleri yapılmaktadır. Proje kapsamında, destekten yararlanan işverenlerin hesabının Halk Bankası’nda olması gerekmektedir, ancak işçinin hesabı başka bankada da olabilir. Women-Up projesi, kadınların iş hayatına katılımını artırmak ve kayıtlı istihdamı teşvik etmek için önemli bir fırsat sunmaktadır.
KOSGEB ve Kadın Girişimcilere Yönelik Destekler
KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı), kadın girişimcilerin iş kurmalarını ve işletmelerini büyütmelerini teşvik etmek amacıyla çeşitli destek programları sunmaktadır. KOSGEB’in Girişimci Destek Programı kapsamında, kadın girişimcilere iş kurma sürecinde hibe ve faizsiz kredi desteği sağlanmaktadır. Bu destekler, işletmenin kurulması, makine ve ekipman alımı, personel istihdamı ve işletmenin büyütülmesi gibi aşamalarda kullanılabilir.
KOSGEB İstihdam Desteği, kadın girişimcilerin işletmelerinde istihdam yaratmalarını teşvik etmek amacıyla sağlanan bir finansal teşviktir. Bu destek kapsamında, işletmelerin tam zamanlı olarak istihdam ettiği personelin maaş ve SGK prim giderlerine katkı sağlanmaktadır. İşletmenin vergi mükellefiyetinin devam etmesi şartıyla, iş kurma desteği başlangıç tarihinden itibaren birinci, ikinci ve üçüncü yılların sonunda, işletmede çalışan personelin toplam prim gün sayısının 360 ve üzeri olduğu her bir dönem için 1 aylık brüt asgari ücretin işverene toplam maliyeti kadar destek verilmektedir. Bu destek, kadın girişimcilerin işletmelerinde istihdamı artırmayı ve sürdürülebilirliği desteklemeyi amaçlamaktadır.
KOSGEB’in İş Geliştirme Desteği kapsamında ise, personel giderleri için 1.500.000 TL’ye kadar ve %80 geri ödemeli destek sağlanmaktadır. Bu desteğin süresi 36 ay olarak belirlenmiştir. Kadın, genç, engelli, gazi veya şehit yakını girişimciler için bu limit 1.650.000 TL’ye çıkmaktadır. Ayrıca, makine-teçhizat, yazılım ve hizmet alımı giderleri (eğitim, danışmanlık, belgelendirme, test-analiz, pazarlama, tasarım, sınai mülkiyet hakları) da destek kapsamındadır. KOSGEB, engelli, genç veya uzun süre işsiz kalmış bireyleri istihdam eden işletmeler için destek oranlarını artırabilmektedir. Programdan yararlanmak için işletmenin KOSGEB desteklenen sektörlerde faaliyet göstermesi, SGK ve vergi borcunun olmaması ve belirlenen süre içinde başvuruda bulunması gerekmektedir.
İŞKUR ve Kadın İstihdamına Yönelik Pozitif Ayrımcılık Projeleri
İŞKUR (Türkiye İş Kurumu), kadın istihdamını artırmak amacıyla pozitif ayrımcılık içeren projeler yürütmektedir. İŞKUR Kadın İstihdamı İçin Pozitif Ayrımcılık Projesi kapsamında, kadın çalışanları olan işverenlere her bir kadın işçi için aylık 25.000 TL’ye kadar prim, vergi ve ücret desteği sağlanmaktadır. Bu destek, kadınların iş hayatına katılımını teşvik etmek ve işverenlerin kadın istihdamını artırmasını sağlamak amacıyla sunulmaktadır.
Proje kapsamında, çalışan kadın 0-66 ay aralığında bir çocuk sahibiyse, aylık 3.000 TL çocuk bakım desteği de verilmektedir. Bu destek, kadınların iş-yaşam dengesini sağlamasına ve çocuk bakımı nedeniyle iş hayatından uzaklaşmamasına yardımcı olmaktadır. İŞKUR, kadınların iş bulma ve meslek edinme süreçlerini kolaylaştırmak amacıyla çeşitli meslek edindirme kursları ve istihdam garantili projeler de yürütmektedir. Bu kurslar, kadınların nitelikli işgücüne dönüşmesini ve istihdam edilebilirliklerinin artırılmasını hedeflemektedir.
İŞKUR’un kadın istihdamına yönelik destekleri, sadece işverenlere değil, bireysel olarak çalışan kadınlara da yöneliktir. Kadınlar, İŞKUR’un meslek edindirme kurslarına katılarak yeni beceriler kazanabilir, iş bulma sürecinde danışmanlık hizmeti alabilir ve istihdam garantili projelerden faydalanabilir. İŞKUR, kadınların iş hayatına katılımını artırmak ve kayıt dışı istihdamla mücadele etmek için çeşitli farkındalık çalışmaları ve rehberlik hizmetleri de sunmaktadır.
Sosyal Güvenlik ve Çalışma Hayatında Kadınlara Yönelik Haklar
Çalışan kadınlar, sosyal güvenlik sisteminde erkeklerle eşit haklara sahiptir ve çalışma hayatında çeşitli özel haklardan yararlanabilir. Kadınlar, doğum izni, süt izni ve kreş desteği gibi haklara sahiptir. Doğum izni, doğumdan önce ve sonra olmak üzere toplam 16 hafta olarak uygulanmaktadır. Çoğul gebeliklerde bu süreye ek haftalar eklenmektedir. Süt izni, doğum sonrası ilk altı ay boyunca günde 1,5 saat olarak kullanılabilir. Kreş desteği, işyerinde 150’den fazla kadın işçi çalıştırılması durumunda zorunlu olarak sağlanmaktadır.
Kadın çalışanlar ve ebeveynlerin özlük haklarını düzenlemeye yönelik olarak yapılan düzenlemelerle, devlet memurlarının doğum nedeniyle ücretsiz izinde geçen süreleri derece kademe ilerlemesinde değerlendirilecektir. Analık izninin bitiminden itibaren çocuğun hayatta kalması kaydıyla, birinci çocuk için 2 ay, ikinci çocuk için 4 ay, üçüncü çocuk ve diğerleri için 6 aya kadar ücretli yarı zamanlı çalışma imkânı getirilmiştir. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay ilave edilecektir. Çocuğun engelli olması durumunda ise 12 ay süreyle ücretli yarı zamanlı çalışma hakkı tanınmıştır.
İşçiler için çalışılan sürelere ait ücret ve prim ödemeleri işveren tarafından ödenecektir. Çalışılmayan sürelere ait yarım çalışma ödeneği; günlük miktar, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır ve işsizlik fonundan işçiye ödenecektir. Bu düzenlemeler, kadınların iş-yaşam dengesini sağlamasına ve çocuk bakımı nedeniyle iş hayatından uzaklaşmamasına yardımcı olmaktadır.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın Kadınlara Yönelik Destekleri
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, çeşitli sosyal yardım ve destek programlarıyla çalışan ve çalışmayan kadınlara yönelik destekler sunmaktadır. Bakanlık, eşini kaybeden kadınlara yönelik sosyal ve ekonomik destek programları yürütmektedir. Bu program kapsamında, eşini kaybeden ve çocuk sahibi olan kadınlara, hane içinde kişi başına düşen gelirin asgari ücretin üçte birinden az olması şartıyla aylık sosyal yardım sağlanmaktadır. Yardımdan yararlanmak için başvurular, e-Devlet sistemi üzerinden yapılabilmektedir.
Bakanlık, şiddet mağduru kadınlara yönelik de çeşitli destekler sunmaktadır. Şiddet mağduru kadınlar, kadın konukevlerinde barınma, psikolojik ve hukuki destek, meslek edindirme kursları ve istihdam desteği gibi hizmetlerden yararlanabilir. Bakanlık, kadınların ekonomik bağımsızlığını sağlamak amacıyla çeşitli mesleki eğitim ve istihdam projeleri de yürütmektedir. Bu projeler, kadınların iş hayatına katılımını artırmak ve sosyal hayata entegrasyonunu sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, engelli kadınlar, yaşlı kadınlar ve dar gelirli kadınlar için de çeşitli sosyal yardım ve destek programları sunmaktadır. Bu destekler, kadınların yaşam standartlarını yükseltmek ve sosyal güvenlik ağını güçlendirmek amacıyla sağlanmaktadır. Bakanlık, kadınların iş hayatına katılımını artırmak ve ekonomik bağımsızlığını sağlamak için çeşitli farkındalık çalışmaları ve rehberlik hizmetleri de yürütmektedir.
Çalışan Kadınlara Yönelik Diğer Destekler ve Fırsatlar
Çalışan kadınlara yönelik devlet destekleri, sadece istihdam ve sosyal güvenlik alanlarıyla sınırlı değildir. Kadınlar, iş hayatında karşılaştıkları ayrımcılık ve mobbing gibi sorunlara karşı hukuki destek mekanizmalarından da yararlanabilir. Kadınlar, işyerinde cinsel taciz ve ayrımcılık durumunda, İş Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamında hukuki başvuru yapabilir ve koruma talep edebilir. İşverenler, işyerinde cinsel taciz ve ayrımcılıkla mücadele etmekle yükümlüdür ve gerekli önlemleri almak zorundadır.
Kadınlar, iş hayatında mesleki gelişimlerini desteklemek amacıyla çeşitli meslek edindirme kursları, sertifika programları ve hibe desteklerinden yararlanabilir. Bu kurslar ve programlar, kadınların nitelikli işgücüne dönüşmesini ve istihdam edilebilirliklerinin artırılmasını sağlamaktadır. Kadınlar, iş hayatında kariyer planlaması yaparken, devletin sunduğu rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinden de faydalanabilir.
Kadınlar, iş hayatında karşılaştıkları engelleri aşmak ve ekonomik bağımsızlıklarını sağlamak için sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarıyla da iş birliği yapabilir. Kadın hakları alanında faaliyet gösteren dernekler ve vakıflar, kadınların hak arama süreçlerine destek olur, farkındalık çalışmaları yürütür ve şiddet mağduru kadınlara danışmanlık hizmeti verir. Bu kuruluşlar, kadınların iş hayatında daha güçlü bir konuma gelmesini sağlar.
Çalışan kadınlara yönelik devlet destekleri, kadınların iş hayatına katılımını artırmak, iş-yaşam dengesini güçlendirmek ve ekonomik bağımsızlıklarını sağlamak amacıyla çeşitlenmiş ve gelişmiştir. Devlet, kadın istihdamını artırmak için hibe, teşvik ve pozitif ayrımcılık içeren projeler yürütmektedir. KOSGEB, İŞKUR ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı gibi kurumlar, kadınlara yönelik istihdam, sosyal yardım ve mesleki gelişim destekleri sunmaktadır. Kadınlar, doğum izni, süt izni, kreş desteği ve yarı zamanlı çalışma gibi özel haklardan da yararlanabilmektedir.
Kadınlar, iş hayatında karşılaştıkları ayrımcılık ve mobbing gibi sorunlara karşı hukuki destek mekanizmalarından da yararlanabilir. Kadınların iş hayatında daha güçlü bir konuma gelmesi, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kadınların ekonomik bağımsızlığının artırılması için devletin sunduğu destekler büyük önem taşımaktadır. Kadınlar, bu desteklerden yararlanarak iş hayatında daha aktif rol alabilir ve toplumsal yaşamda daha güçlü bir konuma gelebilir.
